در دنیای امروز که سرعت تولید علم و اطلاعات به شکل چشم‌گیری افزایش یافته، استفاده از فناوری‌های نوین به‌ویژه هوش مصنوعیدر فرآیندهای علمی، آموزشی و پژوهشی اهمیتی دوچندان یافته است. یکی از کاربردهای برجسته این فناوری، کمک به استخراج مقاله از پایان‌نامه است؛ فرآیندی که معمولاً برای بسیاری از دانشجویان و پژوهشگران وقت‌گیر و چالش‌برانگیز به شمار می‌رود. بهره‌گیری از ابزارهای هوشمند می‌تواند این مسیر را هموارتر کرده و فرآیند نگارش و بازنویسی را تسهیل نماید .
هوش مصنوعیبا توانایی تحلیل متون، درک ساختار زبان، و یادگیری از حجم عظیمی‌از داده‌ها، این قابلیت را دارد که پایان‌نامه‌ها را به صورت خودکار خلاصه‌سازی کرده و بخش‌های قابل استفاده برای نگارش مقاله را شناسایی کند. الگوریتم‌های پیشرفته‌ای نظیر مدل‌های زبانی بزرگ (LLM) مانند GPT ، می‌توانند بخش‌هایی مانند بیان مسئله، اهداف پژوهش، روش‌شناسی و نتایج را با دقت بالا تشخیص دهند و در قالب پیش‌نویس مقاله علمی‌در اختیار نویسنده قرار دهند .
این روند، نه‌تنها موجب صرفه‌جویی در زمان و انرژی پژوهشگر می‌شود، بلکه امکان استفاده بهینه از داده‌های پایان‌نامه را نیز فراهم می‌سازد. برای مثال، اگر پژوهشگری به دنبال ارسال چندین مقاله برگرفته از یک پایان‌نامه برای نشریات مختلف باشد، استفاده از ابزارهای هوش مصنوعیمی‌تواند به سازمان‌دهی محتوا، بازنویسی بخش‌های مشابه، و حتی پیشنهاد ساختارهای جدید کمک کند .
با این حال، نباید فراموش کرد که هوش مصنوعیدر حال حاضر تنها یک ابزار کمکی است و جایگزین قضاوت و مهارت انسانی نمی‌شود. این ابزارها در مواردی ممکن است نکات کلیدی را نادیده بگیرند یا معنای جملات را به‌درستی درک نکنند. به‌خصوص در متون علمی‌که دقت، انسجام و صحت اطلاعات از اهمیت بالایی برخوردار است، وجود اشتباهات هرچند کوچک می‌تواند اعتبار مقاله را زیر سوال ببرد. بنابراین، بازبینی نهایی توسط پژوهشگر امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر است .
همچنین، وابستگی بیش از حد به هوش مصنوعیمی‌تواند منجر به کاهش مهارت‌های علمی‌و نگارشی دانشجویان شود. توانایی در تحلیل، استنتاج و نگارش علمی‌از جمله مهارت‌هایی است که در روند تحصیلی و پژوهشی باید به‌صورت مستمر تقویت شود. به همین دلیل، استفاده از ابزارهای هوشمند باید به‌گونه‌ای صورت گیرد که نقش آموزشی و توانمندسازی دانشجو نیز حفظ شود .
در نهایت، اگرچه بهره‌گیری از هوش مصنوعیمی‌تواند فرآیند استخراج مقاله از پایان‌نامه را به شکل چشم‌گیری ساده‌تر کند، اما موفقیت نهایی در گرو تعامل صحیح انسان و ماشین است. هوش مصنوعیمی‌تواند هم‌یار خوبی در این مسیر باشد، به‌شرط آنکه پژوهشگر از آن به‌عنوان ابزاری در خدمت علم و نه جایگزینی برای تلاش علمی‌استفاده کند .